Het lykt erop dat de regentyd wat vroeg begonnen is hier want waai uit myn pendek op myn vertrouwd plekkie op het terras en zit dus gedwongen boven in de huis kamer om wat papieren rommel uit te zoeken (een ongeorganiseerde puinhoop).
Kwam een ouwe foto tegen van kapitein herman Koch ( RIP ) in Makassar met mandoer BOSANG en GINA de 500 cc BMW motorfiets die herman altyd meevoer=en dat bracht myn gedachten terug in de Tomimi bocht en herman . hy beloofde my om over de MMetjes te schryven wat er zover ik weet nooit van gekomen is,dus zal ik een poging wagen.
De B voer een lyndienst (lyn 62 als ik me niet vergis) vanuit Makassar op de Tomini bocht –kendari-luwuk-bangaai-ampana –posso-tilamuta –oena oena-gorontalo-waar getenderd werd met de Swartenhondt=terug de tominibocht in –vol laden met copra en terug naar Makassar-3 weken rondreis-volle lading stukgoed vanuit Makassar-volle lading copra tydens lossen geladen voor gorontalo –en na tenderen in Gorontalo weer een volle lading copra laden in al die kleine havens die dan in Makassar werd gelost en later werd overgescheept in de blauwpypers-de Nederland en de rotterdamse Lloyd schepen voor europa.(copra is gedroogd vlees van de cocosnoot en werd voornamelyk gebruikt in de cosmetise industrie).
De swartenhondt was het grootste vrachtschip van de paketvaart en voer toen tussen priok-cheribon-semarang soerabaia-makassar- menado-gorontalo vv.
Tenderen betekent dat de kleine BA-boot langszy van de swartenhondt meerde en dan met het laadgery van de S werd de copra van de ba boot in de S geladen –dit ging allemaal heel snel vanwege de badjos die ook op de S meevoeren.
Het schip was inmiddels vergeven van de copra torren (kleine zwarte torretjes) die in je kooi –je neus –je oren - de pap en de soep zaten- dit is extra proteine werd er tegen de klasse passagiers gezegd als zy er over klaagden.
Aan boord voeren 80 badjos ( door herman MMetjes genoemd) als bootwerkers-het waren boeginezen (met dara panas =heet bloedig –trokken vlug het mes)-afstammelingen van de ouwe zeerovers die van Mindanoa af gekomen waren en zich vestigden langs de kusten van de diverse eilanden in de archipel.(oa oost kust borneo –noord Sumatra etc).
Zy embarkeerden in Makassar, nadat de copra gelost was en het stukgoed voor de uitreis weer was geladen-zy maakten hun eigen slaapplaatsen aan dek-hadden hadden hun eigen kok - alles onder leiding van mandoer satu(=1ste voorman) zeerrr gediciplineerd.
Verder was er een 2de mandoer –een badjo pos (deze hielp de 2de strm met de postzakken)–badjo kuda (=paard=hy droeg de 2de strm op z’n rug vanuit de motorboot het strand op- een badjo gila (=gek= een sort hofnar -hy zorgde voor de afleiding en grappen als de badjo’s moe werden na een dag copra in de laadboten sjouwen) meestal ten kostte van de 2de strm).
Op zee deden de badjo’s allerlei scheeps onderhoud werk-het waren goeie zeelui.
In alle kleine havens ging het schip ten anker –werd de motorboot en de sloepen gevierd en gingen mandoer dua –badjo pos –kuda en gila en 40 badjos met de 2de strm de wal op.
De mandoer satu met een man of 35 bleven aan boord onder leiding van de 1ste strm
De 2de strm werd door de badjo kuda op zyn rug het strand op gedragen en de eerst reis liet hy me prompt in de majem vallen-hy stapte zogenaand op een zeester-dit was een geintje van de ouwe die de badjo kuda met een pakkie sigaretten had omgekocht en met een kyker het toneelstuk met veel plezier vanaf de brug bekeek.(heb later flink revanche genomen).
Aan boord werd het stukgoed gelost in de sloepen(=laadboten) –de motorboot sleepte de laadboten richting strand tot net voor de branding - en vandaarwerd de lading door de badjos naar het strand gepikold waar het door de 2de strm werd afgeleverd aan de meestal chineese ontvangers.( chinezen zoals overal in azie waren de handels lieden).
Met de eerste motorboot rit werd de post =heel heel belangryk=meegenomen en hier had de badjo pos mede verantwoording voor-scheepvaart was de enige verbinding tussen de eilanden en de KPM had de plicht om post en passagiers te vervoeren naar de alle kleine havens in de buiten gewesten ook als het niet economisch was (groot archipel contract).elk KPM schip had een aparte postkamer aan boord.
De laadboten(skotjies genaamd) lagen net buiten de branding en de badjos moesten er doorheen –kerels waren klein maar yzersterk een volle 200 liter drum op je nek door de branding het strand op brengen –ga er maar effe voor staan.
Na de losing van het stukgoed werd meteen de laadboot weer volgeladen met zakken copra -80 zakken per boot by een rustige zee –die door de motorboot weer langzy van het schip werden gesleept en aan boord geladen en gestuwd werden in de vrygekomen ruimte.
de copra was opgeslagen in de gudang (warenhuis) een eenvoudig stenen gebouw met een betonnen vloer en een zinken dak dat zo dicht mogelyk by de hoogwaterlyn was gebouwd.
In de skotjies waren de slengen klaar gelegd zodat de zakken copra pe-slung langszy kwamen wat het laden makkelyk en snel maakte. Ook had de kpm laadkisten wat de voorlopers waren van de containers-ja de kpm was een zeer vooruitziende- inventieve en vooruitziende toko. jammer dat Soekarno dit niet heeft willen inzien want dan was de KPM er misschien nu nog geweest en had de indonesise economie er nu veel beter voor gestaan en hadden veel indonesise personeels leden een meer menselyk bestaan gehad.soedah abies.
Dit laden en lossen ging van s’morgens 7 uur tot soms 10 uur s’ avond door- met een half uurtje schaften er tussen door-slaven arbeid –maar we wisten niet beter-matjam biasa.het werken in het donker met de gas lampen was een nachtmerrie met duizenden muskieten en ander vliegend ongedierte.
De badjos liepen niet maar dansten (ze hadden allemaal dikke kuiten en een bult op de bovenkant van hun rug)met soms wel 3 zakken copra tegelyk van de gudang door het mulle zand –door de branding naar het skotjie-ze droegen een klein doekje om hun schouders tegen het schuren van de ruwe jute zakken (waarin de copra verpakt was) te beschermen.
By de uitgang van de gudang stond de badjo pos die voor elke zak een rottan stokje kreeg en die elke 10 stokjes weer aan de 2de strm gaf om precies te weten hoeveel zakken er geladen waren-het was een simpele maar waterdichte administratie.
De 2de strm was dus de baas van de badjos aan de wal –ik vondt het een pracht baan want ik troggelde de chineese onvangers allerlei spullen af voor myn badjos (sigaretten die in dichtgelastte drums werden vervoerd tegen diefstal-tjilana monjets –sarongs –blikkies melk –tjap bandera =merk friese vlag=tepong=meel=koffie=teveel om op te noemen.
Natuurlyk pas nadat alle lading voor accord ontvangen getekend was -want by tekorten moest je een CCB =claim constaterings bewys= afgeven en dat zag de kpm niet graag=
en ik zei altyd ik kan slecht schryven –breng de volgende reis wel wat extra mee of zoiets, bovendien waren de ontvangers al bly als hun lading heel en met weinig schade aan kwam.want er werd in die tyd enorm gejat, vooral in de grote havens vaak door personen in uniformen en we mochten daar niks tegen doen en schreven in het leugenboek “geuniformeerde personen maakten zich in de ruimen meester van de diverse soorten lading –het schip weigert verantwoording voor tekorten op de bestemmings plaats” of zoiets
Je stond de hele dag in de bloedhete zon op het strand en nog in uniform ook-
Een paar takken van de klapperboom in het zand gestoken zorgde voor een beetje schaduw.
Er was vaak een klein probleem want de badjos jatten nogal eens kippen-groente –vruchten etc in de kampong en dat was wel een lekkere afwisseling van menu want de IKAN DEENTJES die ze 3x /dag kregen was ook niet alles-=maar dan kwam altyd de kepala kampong ( de locale burgemeester) verhaal by de 2de stuurman halen=myn badjos stelen????
in OENA _OENA waren er een hoop ktang kenari ( grote klapperboom krabben) en van het vlees van de scharen werd er met de telor waleo een heerlyke omelet van gebakken -een echte lekkerny (de waleo is een klein vogeltje wat grote eieren legt), over afwisseling gesproken.
Ikan deentjes waren pilchards in tomatensauce in blik met een hoop hele hete chillies erdoor- speciaal voor de KPM verpakt, op het label van de blikjes was “ex voorraad KPM” gedrukt.-------de uitdrukking stoom deentjes =betekende mankracht” in het KPM jargon.
Die blikken kwamen uit Walvis baai (zuid west afrika nu namibie) waar een grote visverwerkings fabriek stond van DEL MONTE en waar de KJCPL schepen op de chiwas en de asas deze lading haalden en overscheepten in Singapore voor de KPM.
myn badjos stelen???? Hoe kom je erby ???
Hoe durf je het te zeggen-maar het werd altyd wel weer geregeld meestal met wat uit de lading-het was grote prêt want die badjo’s hadden een geweldig gevoel voor humor en ze droegen de 2de strm op handen want die was het die alles weer in de minne regelde meestal met een hoop theater en poespas erby=en dat vonden ze prachtig.=.
Even ertussen door-= ik dwaal af zoals gewoonlyk de gedachten gaan sneller als de 2 tikvingers --in posso (staande onder die grote boom by de insiders wel bekend ) waren we klaar met laden en lossen en ik zou net met de laatste motorboot terug naar boord gaan =komt er een TNI =tentara national Indonesia= officier en die zegt er moeten nog 200 militairen mee naar ampana=ik zeg geen plaats -geen zwemvesten –we zyn vol-etc etc
Komen die militairen het strand op –ik draai een shekkie-slaat een militair dat shekkie in myn strot-ik heb het zweet tussen myn billen staan-maar weet “”geen angst tonen”” dan schieten ze hadden ze me geleerd=afyn de djoeroemoedi van de motorboot gaat terug naar boord en komt terug met 40 badjos met getrokken messen om hun 2de te komen ontzetten-ik denk jesus= dat word een bloedbad =die boeginezen zyn mata gelap (gek) maar die javaanse soldaten zyn toch een beetje pagus =ik zeg wapens inleveren die moeten eerst naar boord in de postkamer-briefje naar herman met de situatie-afyn in 5 keer varen we de militairen naar boord –ze hoefden van de ouwe geen passage te betalen- en de volgende ochtend hebben we eerst de militairen gedebarkeerd –toen de wapens gelost en de commandant kwam my uitgebreid bedanken voor de reis (het was een soort verkiezings tyd en de militairen moesten voor rust –vlagvertoon maar vooral stemmen voor boeng karno zorgen=het was een moeilyke /gevaarlyke tyd.
boeng karno was een volksmenner die via zyn lange en imposante radiotoespraken de bevolking ophitste vooral ook tegen de “belanda boesoek”=slechte hollander
Als de badjos op het eind van de dag moe begonnen te worden kwam de badjo gila ten tonele –hy moest de moed erin houden door bv de 2de strm ook eens een zak copra naar de laadboot te laten picollen en ondanks dat ik 2 keer zo groot ben als een badjo liep na een paar zakken het bloed langs myn rug af tot grote hilariteit van de jongens.Het hield de moed erin.
Als we eindelyk na zo’n lange dag met de laatste boot terugvoeren naar boord zongen we uit volle borst om de ouwe te pesten want die dacht die jongens zyn dood (waren we ook ).het waren geen literaire liederen maar meer van “oedjan dating –kambing lari- toettop pintu -boeka batjoe of tjutsi piering tjutsi glas –tidur miring- kojang keras vry vertaald; regen komt-geiten lopen weg-doe de deur dicht –en doe je broek uit of borden wassen –glazen wassen-scheef slapen en kojang keras niet erg hoogstaand maar wel duidelyk wat we missten.
Dan moest de 2de nogeens de hondewacht van 0-4 lopen en om 7 uur weer met je platte bek in de volgende haven het strand op. Dat 3 weken achter elkaar tot we terugkomst in Makassar waar de badjos naar hun kampong teruggingen en wy slechts tot 5 uur s’middags werkten.
Als 2de en 3de strm had je dan om de beurt weer de havenwacht en dat betekende dat je 3 of 4 keer per nacht je kooi uit moest om een brandronde maken om- de trossen –de gangway-de verlichting etc te controleeren, en het havenjournaal in te vullen.
van de goede voornemens om eindelyk weer eens een boeren nacht te maken kwam meestal weinig terecht,want na vastwerken gingen we samen met de wtk’s een paar bintangs drinken –mandien en als een speer de wal op want er moest ook ontspannen (afgehakt) worden.
Bintang betekent ster –heineken bier heeft zo”n witte ster- en ook het bintang bier dat vroeger geloof ik eigendom was van freddy Heineken heeft zo’n witte ster -het was een goed biertje.,en we kennen allemaal de slogan ”ini bintang baru –ini baru bier”
Later ben ik 1ste struurman geweest op deze dienst en weer met dezelfde MM’tjes gevaren dus komt er een vervolg want dit waren heel byzondere kerels waar ik het grootste respect voor heb overgehouden en ook in 1975 weer een groot avontuur mee beleefde.
Eus van luijk ex voorraad KPM.nu weten jullie ook waar de “ex voorraad kpm” vandaan komt
Good one Gene!
ReplyDelete